Мукофоти жаннат амал

Аллоҳимга беадад ҳамдлар, Расулимиз Муҳаммад мустафога беҳисоб салоту саломлар бўлсинким, бизларга ота-онага бўлган эҳтиром ул кишиларга қилган яхшиликларнинг мукофоти жаннат деб қалбимизни сурурларга тўлдирдилар.

Биз бу жаннатларни ҳақ этяпмизми, бу зотларнинг дуоларини олмоқдамизми? Ахир гўзал сўзли набийимиз ўзларининг ҳадиси шарифларида буюрганлар:

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ، قَالَ : " مَا مِنْ مُسْلِمٍ لَهُ وَالِدَانِ مُسْلِمَانِ يُصْبِحُ إِلَيْهِمَا مُحْتَسِبًا ، إِلا فَتْحَ لَهُ اللَّهُ بَابَيْنِ ، يَعْنِي : مِنَ الْجَنَّةِ ، وَإِنْ كَانَ وَاحِدًا فَوَاحِدٌ ، وَإِنْ أَغْضَبَ أَحَدَهُمَا لَمْ يَرْضَ اللَّهُ عَنْهُ حَتَّى يَرْضَى عَنْهُ ، قِيلَ : وَإِنْ ظَلَمَاهُ ؟ قَالَ : وَإِنْ ظَلَمَاهُ ".

Ибн Аббосдан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир мусулмон инсоннинг мусулмон ота-онаси бўлса, уларга яхшилик қилиб, унинг савобини кутган ҳолда тонг оттирса, Аллоҳ таоло унга жаннатнинг икки эшигини очади. Агар фақат бирлари бўлса, битта эшигини очади. Агар фарзанд ота-онадан бирининг ғазабини чиқарган бўлса, ундан ўша шахс рози бўлмагунича, Аллоҳ таоло рози бўлмайди”, - дедилар. “Ота-она унга зулм қилган бўлса ҳамми?” – деб сўралди. “Ҳа, зулм қилган бўлсалар ҳам”, - деб жавоб бердилар”.

Бу гўзал сатрлар соҳиби Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларга жаннат калитларидан бири ҳақида сўзламоқдалар. Аллоҳдан савоб умидида ота-онага хизмат қилганга жаннатнинг икки эшиги, улардан бирига хизмат этганга эса жаннатнинг бир эшиги очилишини баён қилмоқдалар.

Инсон ўзининг дунёга келишига сабабчи бўлган зотларнинг хизматида бўлса, уни қорнида кўтарган, кўкрагидан беминнат сут берган, фарзандини ҳовлида ўйнаб юрганини кўриб дунё-дунё завқ олган меҳрибон она, фарзандим деб кўкрак керган отага, холис Аллоҳ учун хизмат қилса унинг пешвозига жаннатдан эшиклари ланг очилар экан.

Агар бу икки муборак инсонни ғазаби келтирилса ёки бу зотлар норизо бўладиган амаллар қилинса, токи, ота-она рози бўлмас экан Аллоҳ у бандадан рози эмаслиги уқтирилмоқда.

Аллоҳ таоло ўзининг каломида бу зотларни улуғлаб шундай марҳамат қилади:

وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا

“Роббинг фақат Унинг Ўзигагина ибодат қилишингни ва ота-онага яхшилик қилишингни амр этди. Агар ҳузурингда уларнинг бирлари ёки икковлари ҳам кексаликка етсалар, бас, уларга «уфф» дема, уларга озор берма ва уларга яхши сўз айт!” (Исро сураси, 23-оят)

Бу жумланинг «уфф» сўзига боғлиқ икки хил маъноси бор. Бир маъноси — ота-онага ёмон сўз айтиб, беҳурмат қилма, дегани бўлса, иккинчи маъноси — ота-онанг олдида «уфф» дема, улар болам оғир ҳолга тушибди, деб озорланадилар, деганидир.

Аллоҳ таоло бандасини ўзига ибодат қилишга амр этган бўлса, бандани дунёга келишига сабабчи бўлган ота-онага яхшилик қилишга ҳам буюраяпти. Ундай улуғ зотларнинг олдига кўнгилларига оғир ботмаслиги учун ёки болам қийналиб қолибди деб ўйламаслиги учун “уфф” деган сўздан-да қайтармоқда. Биз ота-онамизнинг ҳақларини қилган хизматларимиз билан адо эта олмаймиз. Элимизда бир нақл бор “Ота рози – Худо рози”. Бу бекорга айтилмаган. Муҳаммадий мадрасанинг ҳар бир талабаси бўлган ислом уммати бунга амал қатъий қилади. Чунки бу сўз саҳобалар сўзидан олинган, саҳобалар эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитмаганларида эди, бу сўзларни сўзламасдилар.

Абдуллоҳ ибн Умар айтадилар: “Роббнинг ризоси ота-онанинг ризосидадир. Роббнинг норозилиги ота-онанинг норозилигидадир”.

Демак ҳар бир инсонки, Роббимни рози қиламан деса, ота-онасининг розилигини олмоғи даркор. Роббим мендан норизо бўлмасин деса, ота-онасининг ризоси учун тиришмоғи даркор экан.

Бухорий бобомиз ривоят қилган ҳадисда айтилишича, яманлик бир одам онасини орқасига кўтариб, Байтуллоҳни тавоф қилаётган экан. У: “Мен онамнинг минган ювош туясиман, уловлари чарчаса ҳам, мен чарчамасман”, деган шеърни айтар эди. Сўнгра у: “Эй Ибн Умар! Онамнинг ҳаққини адо қилдимми?” – деб сўради. “Йўқ! Бир марта оҳининг ҳаққини ҳам”, - деб жавоб бердилар.

Бир ўйлаб кўринг-а, Ямандан юра олмайдиган онасини кўтариб Маккагача келиб, Байтуллоҳни тавоф қилдирган фарзанд онасини бир марта оҳ урган ҳаққини адо қилолмаса, умр бўйи ота-онамиз биз учун қайғуради, баъзида фарзандлар ота-онасини алдашлари, уларга айтмасдан юришлари, уларни ташвишга солишлари биз мусулмон уммати учун қанчалик оғир бир мусибатдир.

Мадинанинг ҳокими бўлган Марвон ибн Ҳакам баъзида Абу Ҳурайрани ўз ўринларида ҳоким қилиб кетар эди. Абу Ҳурайранинг уйи Зулҳулайфада эди. Онаси бир уйда, ўзлари бир уйда турар эди. У уйдан чиқмоқчи бўлса, онасининг эшиги олдига бориб: “Ассалому алайкум, онажон! Ва роҳматуллоҳи ва баракотуҳ!” дер эди. Онаси ҳам: “Ва алайка, ўғилгинам! Ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу!” дер эди. “Кичиклигимда тарбиялаганингиз учун сизга Аллоҳнинг раҳмати бўлсин!” дер эди. “Катталигимда яхшилик қилганинг учун сенга ҳам Аллоҳнинг Раҳмати бўлсин!” дер эди онаси. Кейин уйига кирмоқчи бўлса ҳам шундай қилар эди.

Шундай улуғ саҳоба, ҳокимнинг ўрнига ҳокимлик қилиб турган зот, уйдан чиқсалар ҳам, уйларига кирсалар ҳам, онасидан сўраб ёки билдириб чиққанлар. Бу ишни фақатгина муҳаммадий таълимни ўрганган кишигина қилади. Бундай гўзал тарбия фақатгина Расулуллоҳнинг гўзал йўлларида бор, суннатларида бор.

Уламоларимиз қуйдагиларни айтадилар: “Агар ота-онанинг ҳаққига баробарига риоя қилиш мумкин бўлмай қолса, улуғлаш ва эҳтиром маъносида ота устун қўйилади. Чунки, насаб ундандир. Хизмат ва инъом юзасидан онанинг ҳаққи устун қўйилади. Мисол учун, ота-она ташқаридан кириб келганда ота учун ўриндан турилади. Фарзанд бирор нарса ҳадя қиладиган бўлса онасидан бошлайди. Фарзанд ота – наслидан фақат биттасига нафақа беришга қодир бўлса, онасига беради. Бунинг барчаси фақат биз мусулмон умматига хос бўлган энг гўзал йўлдир, бу йўл жаннат йўлидир, яхшилик йўлидир”.

Фарзанд зинҳор ота-онасининг ғазабини чиқармаслиги лозим. Агарда ота-она фарзандига зулм қилса ҳам, ота-онага бўйсунилади, уларга ғазаб қилинмайди.

Тоҳир Фатаний: “Агар икковлари (ота-она) дунёвий ишларида унга зулм қилсалар, кўнади ва бўйсунади, охират ишларида эмас”, деганлар.

Ота-она бизнинг дунё ишларимизга қанча машаққатли ишларга буюрса фарзанд ота ва она учун, Аллоҳнинг ризоси учун лаббай деб жавоб қайтариши керак экан, агар наҳий қилинган нарсаларда, охират ишларида бўладиган бўлса, унга бўйсунилмайди.

Улуғ Ҳанафий олимларидан, Мулло Алий Қори: “Бу айни каломдир. Аммо, жоизликнинг асли эътибордан хотини билан ажрашишлик ҳақида амр бўлса, уни талоқ қилиш лозим бўлмайди. Агар ота-она қаттиқ озор топсалар ҳам” деганлар.

Бугунги кунимизнинг мусибатларига айланган, баъзи оилалар бундан жабр кўрган, келини ёқмаса ўғлига уни талоғини бер, бизга тўғри келмади, деган гаплар билан оилалар бузилган ҳолатларига гувоҳ бўлганмиз. Афсуслар бўлсинки, бизнинг на миллатимизга ва на ўзбекчилигимизга тўғри келадиган ишлар бу. Аллоҳнинг аршини ларзага келтирадиган ишларда фарзанд ота-онасига бўйсунмас экан. Биз мусулмон ўзбек фарзандимиз, бизнинг бобо-бувиларимиз уруш вақтларида ҳам бировларнинг фарзандини ўз фарзандидеқ боққан, уни ҳайдаб юбормаган. Биз фарзандларимизга ота-онанинг ҳақларини ўргатсак, бизнинг ҳам фарзандларимиз бобо-бувусидай салоҳиятли фарзанд бўлиб етишади.

Роббим бизни, фарзандларимизни бу гўзал ва ҳақ йўлдан айирмасин.

Алиев Дилшод