Аннотация: ушбу мақолада тасаввуфнинг яхлит камолотга интилаётган шахсни тарбиялашдаги таъсири ўрганилади. Бу тасаввуф маънавий ўсишни, ўз-ўзини кашф қилишни ва ўзи ва коинот билан чуқурроқ алоқани қандай ривожлантиришини ўрганади.

Калит сўзлар: Тасаввуф, тарбия, комил инсон, маънавий ривожланиш, ахлоқий қадриятлар, ички ўсиш.

Аннотация: В этой статье исследуется влияние мистики на воспитание личности, стремящейся к совершенству. Он исследует, как мистицизм способствует духовному росту, самопознанию и более глубокой связи со вселенной.

Ключевые слова: мистика, воспитание, совершенный человек, духовное развитие, нравственные ценности, внутренний рост.

Anotation: in this article, the influence of mysticism on the education of a person striving for holistic perfection is studied. This mysticism explores spiritual growth, self-discovery, and how it develops a deeper connection with the self-universe.

Keywords: mysticism, upbringing, perfect man, spiritual development, moral values, inner growth.

Кимдир нафақат интеллектуал жасорат ва моддий муваффақият, балки маънавий чуқурлик ва ахлоқий яхлитликни ҳам тарбиялаётган шахсларни тарбиялашда тасаввуфнинг комил инсонни тарбиялашдаги ўрни муҳим изланишларни талаб қилади. Илоҳий ёки трансцендент ҳақиқатнинг бевосита ва шахсий тажрибасига интилишдан келиб чиққан тасаввуф ички ўсишни ва ҳаётга яхлит ёндашувни ривожлантириш учун ноёб йўлни таклиф этади. Ушбу мақола тасаввуфнинг маънавий, ахлоқий ва ҳиссий ўлчовларга таъсирини ҳисобга олган ҳолда шахснинг ривожланишига потенциал таъсирини ўрганади.

Тасаввуфнинг тарбиядаги ролини тушуниш учун фалсафий, диний ва психологик адабиётларни ҳар томонлама кўриб чиқиш ўтказилди. Ушбу тадқиқотда иштирок этган усуллар қадимий ва замонавий матнларни таҳлил қилиш, руҳий ривожланиш бўйича психологик тадқиқотлар ва сирли мужассамланишлари билан танилган шахсларнинг амалий тадқиқотларини ўз ичига олган.

«Комил» инсонни тарбиялашда тасаввуфнинг ўрни мураккаб ва субъектив мавзудир. «Комил» инсон тушунчаси маданий, фалсафий ва шахсий қарашларга қараб жуда хилма-хил бўлиши мумкин. Худди шундай, тасаввуф маънавиятга кўп қиррали ва кўпинча эзотерик ёндашув бўлиб, интуитив тушунча, медитация ва тафаккур орқали илоҳий ёки якуний ҳақиқатнинг бевосита тажрибасини излашни ўз ичига олади.

Баъзи эътиқод тизимлари ва фалсафаларида тасаввуф шахсий ривожланиш ва маънавий ўсишда муҳим роль ўйнайди. Тасаввуф инсон тарбиясига ҳисса қўшиши мумкин бўлган баъзи потенциал усуллар:

• Ички ўзгариш: тасаввуф кўпинча ички ўзгариш ва шахсий маърифатга қаратилган. Бу уларнинг ички жондан кашф учун шахсларни рағбатлантиради, уларнинг камчиликларига қарши, ва ўз-ўзини такомиллаштириш учун жиҳод. Бу раҳм-шафқат, камтарлик ва ўз-ўзини англаш каби фазилатларни ривожлантиришга ҳисса қўшиши мумкин.
• Ахлоқий қадриятлар: мистик анъаналар кўпинча ахлоқий ва ахлоқий қадриятларни маънавий ўсишнинг муҳим таркибий қисмлари сифатида таъкидлайди. Ушбу қадриятлар шахснинг ҳаракатлари, ўзаро муносабатлари ва қарорларини бошқариши, уларнинг ҳар томонлама ва ахлоқий асосланган шахс сифатида ривожланишига ҳисса қўшиши мумкин.
• Очиқ фикрлилик: сирли амалиётлар кўпинча очиқ фикрлиликни ва турли нуқтаи назарларни ўрганишга тайёрликни рағбатлантиради. Бу турли хил ғоялар ва маданиятларни қабул қиладиган янада бағрикенг ва тушунадиган шахсга олиб келиши мумкин.
• Табиат билан боғлиқлик: кўплаб мистик анъаналар бутун ҳаёт ва табиатнинг ўзаро боғлиқлигини таъкидлайди. Бу атроф-муҳитга чуқур ҳурмат ва сайёрани сақлаб қолиш учун масъулият ҳиссини кучайтириши мумкин, бу ҳам шахснинг, ҳам жамиятнинг умумий фаровонлигига ҳисса қўшади.
• Камтарлик ва ажралиш: тасаввуф кўпинча одамларни моддий ва нафсга асосланган истаклардан халос этишга ёрдам берадиган амалиётларни ўз ичига олади. Бу кўпроқ камтарлик, мамнунлик ва моддий бойликларга эътиборни камайтиришга олиб келиши мумкин, бу эса янада мувозанатли ва тўлақонли ҳаётга ҳисса қўшади.
• Раҳм-шафқат ва ҳамдардлик: тасаввуф кўпинча одамларни бошқаларга нисбатан раҳм-шафқат ва ҳамдардликни ривожлантиришга ундайди. Ушбу фазилатларни ривожлантириш ғамхўр, эътиборли ва муҳтожларга ёрдам беришга тайёр одамни тарбиялашга ҳисса қўшиши мумкин.
• Эҳтиёткорлик ва мавжудлик: мистик амалиётлар кўпинча онгни ва ҳозирги пайтда мавжуд бўлишни ўз ичига олади. Бу руҳий фаровонликнинг яхшиланишига, стресснинг пасайишига ва кундалик ҳаётнинг гўзаллигини қадрлаш қобилиятининг ошишига олиб келиши мумкин.
• Юқори мақсадни излаш: тасаввуф кўпинча одамларни юзаки ютуқлардан ташқари ҳаётда юқори мақсад ёки маъно излашга ундайди. Бу катта яхшиликка ҳисса қўшишга қаратилган янада мазмунли ва тўлақонли ҳаёт траэкториясига олиб келиши мумкин.

Шуни таъкидлаш керакки, тасаввуф қимматли тушунчалар ва амалиётларни таклиф қилиши мумкин бўлсада, у ҳар кимнинг эътиқоди ёки тарбия мақсадларига мос келмаслиги мумкин. Бундан ташқари, «Комил» шахс тушунчаси субъективдир ва унга турли маданий, диний ва фалсафий қарашлар таъсир қилиши мумкин.

Охир оқибат, тасаввуфнинг тарбиядаги ўрни шахсга, уларнинг оиласи қадриятларига ва кенгроқ маданий контекстга боғлиқ. Бундай масалаларга очиқ фикр билан ёндашиш ва шахсий, ахлоқий ва ахлоқий ривожланишнинг турли жиҳатларини ҳисобга оладиган ҳар томонлама ёндашувни кўриб чиқиш жуда муҳимдир.

Тасаввуфнинг тарбияга қўшилиши шахснинг янада уйғун ва яхлит ривожланишига олиб келиши мумкин. Бироқ, тасаввуфни замонавий ҳаёт намойишлари билан мувозанатлаш қийинлиги ва нотўғри талқин қилиш ёки экстремизм потенциали каби потенциал муаммоларни билиш муҳимдир. Бундан ташқари, тасаввуфни тарбияда универсал қўллаш мумкин бўлган нарсалар шахсий имтиёзлар, маданий контекстлар ва диний эътиқодларга боғлиқ бўлиб қолмоқда.

Хулоса.

Тасаввуфни комил инсон тарбиясига киритиш интеллектуал жасорат, ахлоқий қадриятлар ва ҳиссий фаровонликни бирлаштирган кўп ўлчовли ривожланишга ҳисса қўшиши мумкин. Тасаввуфни самарали интеграция қилиш учун ота-оналар, ўқитувчилар ва тарбиячилар қуйидаги таклифларни кўриб чиқишлари керак:

• Таълим ва таъсир қилиш: болаларни турли фалсафий ва маънавий анъаналар билан таништириш, уларга ўзларининг мойилликларига мос келадиган йўлни ўрганиш ва танлаш имконини беради.
• Мувозанатли ёндашув: тасаввуфни амалий ҳаёт билан бирлаштириш, одамларни маънавий изланишлар ва дунёвий масъулият ўртасидаги мувозанатни топишга жалб қилиш муҳимлигини таъкидланг.
• Танқидий фикрлаш: мистик таълимотлар билан бир қаторда танқидий фикрлашни ривожлантириш, одамларга тушунчалар билан оқилона шуғулланиш ва онгли танлов қилиш имконини беради.
• Маданий сезгирлик: маданий келиб чиқиши ва эътиқодларини ҳурмат қилинг, тасаввуф таълимотлари ҳар бир шахснинг меросига мос келадиган тарзда киритилишини таъминланг.
• Очиқ мулоқот: тасаввуф бўйича очиқ мунозаралар учун муҳит яратиб, одамларга ўз фикрлари, иккиланишлари ва тажрибаларини айтишга имкон беради.

Хулоса қилиб айтганда, тасаввуф нафақат интеллектуал ёрқинликка, балки чуқур маънавият, ахлоқий қадриятлар ва ҳиссий чидамлиликка эга бўлган Комил шахсларни тарбиялашда ҳал қилувчи роль ўйнаши мумкин. Ақлли ва мувозанатли ёндашувни қўллаган ҳолда, тасаввуф мавзулар ва атрофдаги дунёга ижобий ҳисса қўшадиган ҳар томонлама баркамол шахсларни шакллантиришда қимматли восита бўлиши мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Ҳамидулла Болтабоев. «Тасаввуф- сўфийлик таълимоти»

2. Н.Комилов. «Тасаввуф» Т.: «Ёзувчи» 1996-й

3. Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. «Тасаввуф ҳақида тасаввур» Т.: «Мовароуннаҳр» 2004-й

Мадаминзода Абдулатиф Бахтиёр ўғли